Zona thần kinh (bệnh giời leo): 5 điều cần biết để chữa trị hiệu quả

Zona thần kinh là bệnh lý da liễu do virus varicella zoster – loại virus gây bệnh thủy đậu. Bệnh zona thần kinh có thể gặp ở mọi đối tượng, kể cả trẻ em. Bệnh diễn biến theo mùa, hay xuất hiện vào mùa thu – đông và đông xuân. Tuy bệnh không nguy hiểm tới tính mạng nhưng lại khiến người mắc đau đớn, khó chịu. Dưới đây là những kiến thức cơ bản về zona thần kinh bạn cần biết để chữa trị hiệu quả.

I. Zona là bệnh gì? 

Zona thần kinh là một bệnh nhiễm trùng da do virus gây ra. Tác nhân gây bệnh là virus herpes zoster hay varicella zoster cũng là virus gây bệnh thủy đậu.

Ngay cả khi bạn đã chữa khỏi thủy đậu, virus vẫn có thể tồn tại trong các rễ thần kinh cảm giác ở vùng lưng hoặc hạch thần kinh sọ ở trạng thái ngủ trong nhiều năm. Khi hệ miễn dịch suy giảm, virus được kích hoạt trở lại sẽ đi dọc theo dây thần kinh cảm giác vào da và gây ra bệnh zona.

Hầu hết các trường hợp zona thần kinh có thể khỏi trong vòng 2 – 3 tuần. Trong thời gian mắc bệnh, cơ thể nổi nhiều mảng phát ban và mụn nước lớn. Đồng thời, nó gây cảm giác đau buốt khó chịu cho người bệnh.

Mỗi người trong đời đều có thể 1 lần bị zona thần kinh. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào. Những người có hệ miễn dịch suy yếu như người lớn tuổi, người bị ung thư, HIV/AIDS,… có nguy cơ bị zona thần kinh cao hơn người khỏe mạnh.

Virus herpes zoster hay virus varicella zoster là nguyên nhân gây bệnh zona

II. Triệu chứng bệnh zona 

1. Triệu chứng bệnh zona

Bệnh zona thần kinh diễn biến theo 3 giai đoạn với triệu chứng điển hình là:

• Ngứa, bỏng rát, đau dọc một bên thân.
• Phát ban, mụn nước.
• Sốt cao, đau đầu, ớn lạnh,…

1.1. Giai đoạn tiền zona

Người bệnh sẽ cảm nhận thấy những bất thường của cơ thể như: bỏng, nóng rát, châm chích nhẹ, hơi tê và đau một vùng da nhất định. Triệu chứng đau thường xảy ra vào ban đêm. Ngoài các biểu hiện trên, người bệnh có thể bị nhức đầu, khó chịu, sợ ánh sáng.

Đây chính là thời kỳ virus được kích hoạt và lan truyền dọc dây thần kinh cảm giác.

1.2. Giai đoạn khởi phát

Khoảng nửa ngày đến một ngày sau khi có dấu hiệu đau, người bệnh sẽ quan sát thấy trên da có những mảng đỏ, phù nề nhẹ. Những mảng này có đường kính khoảng vài cm có gờ cao hơn mặt da. Chúng sắp xếp dọc theo đường dây thần kinh một bên thân và dần nối với nhau thành dải hoặc những mảng lớn hơn.

1.3. Giai đoạn toàn phát

Hình ảnh tổn thương do bệnh zona thần kinh gây ra

Bệnh zona diễn biến rất nhanh, chỉ vài ngày sau đã xuất hiện mụn nước trên da. Các bọng nước tập trung thành từng đám giống như chùm nho. Bên trong mụn nước có chứa dịch trong suốt, sau đó sẽ đục dần và hình thành lên mủ và đóng vảy. Thời gian từ khi phát bệnh tới khi liền sẹo thường kéo dài từ 2 – 4 tuần tùy vào thể trạng của bệnh nhân:

• Người cao tuổi: tổn thương nhiều, diện rộng, dễ gặp biến chứng do sức đề kháng kém. Các biến chứng thường gặp bao gồm: xuất huyết, nhiễm trùng và hoại tử da, để lại sẹo xấu.
• Trẻ em: tổn thương ít, mau lành hơn.

Cơn đau trong giai đoạn này rất đa dạng, nhiều mức độ khác nhau tùy thuộc vào đối tượng mắc bệnh. Những người nhiều tuổi có thể đau giật từng cơn, đau dai dẳng thậm chí khi bệnh lui vẫn còn đau, hay gọi là đau sau zona. Ngược lại thì người khỏe mạnh có thể chỉ xuất hiện cảm giác bỏng rát, đau âm ỉ tại chỗ.

Các tổn thương do zona thần kinh gây ra chỉ xuất hiện ở một bên thân, không vượt quá đường giữa cơ thể, có thể nổi hạch bạch huyết vùng lân cận.

Người bệnh cũng có thể mắc kèm các triệu chứng như đau đầu, sốt cao, ớn lạnh,… do tế bào thần kinh bị tổn thương.

1.4. Giai đoạn bệnh lui

Mụn nước zona trên da khô se, đóng vảy, bong ra 

Sau khoảng thời gian điều trị từ 2 – 4 tuần, các cơn đau của bệnh nhân sẽ giảm đi và dần dần khỏi hẳn. Tuy vậy một số người sẽ gặp phải biến chứng đau sau zona.

Trường hợp này xảy ra khi các đầu mút dây thần kinh đã bị tổn thương nghiêm trọng, không thể hồi phục. Hiện tượng này có thể kéo dài trong khoảng 1 tháng, thậm chí nhiều năm sau khiến người bệnh khó chịu. Nếu zona ở mắt hoặc ở tai, bệnh nhân có thể bị tổn thương thị giác và thính giác.

Khi cơn đau dịu đi cũng là lúc mụn nước trên da khô se, đóng vảy và bong ra. Tuy nhiên, nếu bạn không chăm sóc chúng cẩn thận rất dễ bị bội nhiễm vi khuẩn và để lại sẹo xấu, gây mất thẩm mỹ.

2. Cách phân biệt zona thần kinh với bệnh lý da liễu khác

2.1. Phân biệt zona và thủy đậu

Cả bệnh zona thần kinh và thủy đậu đều do virus varicella zoster gây ra. Vì vậy hai bệnh này đều gây phát ban da, ngứa ngáy khó chịu kèm theo các triệu chứng như cảm cúm như: sốt, đau đầu, buồn nôn, ăn mất ngon.

Tuy nhiên, bệnh zona thường gây đau dọc một bên cơ thể kèm theo triệu chứng ngứa râm ran, bỏng rát trên da. Phát ban do zona gây ra ban đầu chỉ xuất hiện một dải đơn lẻ ở dọc một bên thân, không mọc khắp cơ thể như trong bệnh thủy đậu.

Mụn nước thủy đậu có thể biến mất sau một tuần nhưng những cơn đau và phát ban của zona có thể kéo dài từ 3 – 5 tuần.

Một cách để phân biệt hai bệnh này là dựa vào khả năng lây lan của bệnh. Thủy đậu có thể lây từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp với mụn nước hoặc qua ho, hắt hơi, hay dùng chung đồ với người bệnh. Trái lại, zona là bệnh chỉ phát sinh ở người từng bị thủy đậu. Virus lây lan sang người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp với mụn nước. Người nhiễm virus sẽ mắc bệnh thủy đậu trước nếu chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc xin. Sau khi bệnh thủy đậu khỏi, người đó mới có thể mắc zona thần kinh.

Người bị bệnh zona thường là người lớn tuổi, vì hệ miễn dịch suy giảm sẽ tạo cơ hội cho virus hoạt động trở lại. Trong khi đó, bệnh thủy đậu thường xảy ra ở trẻ em chưa được tiêm phòng vắc xin.

2.2. Phân biệt zona và tay chân miệng

Hình ảnh tổn thương da do bệnh tay chân miệng

Nhiều người có thể nhầm lẫn bệnh tay chân miệng với zona thần kinh vì cả hai đều xuất hiện những nốt mụn nước li ti trên da. Tuy nhiên, mụn nước của tay chân miệng có thể mọc ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, trong miệng,… Thêm vào đó, chúng thường không gây đau và ngứa rát như mụn nước của zona thần kinh.

Ngoài ra, bệnh tay chân miệng lây lan nhanh, dễ bùng phát thành dịch còn zona thần kinh ít lây lan và thường chỉ xuất hiện ở người có hệ miễn dịch kém.

2.3. Phân biệt zona và herpes

Herpes và zona đều có tác nhân gây bệnh là virus herpes. Tổn thương của hai bệnh này đều là phỏng nước trên da. Tuy nhiên, herpes thường xuất hiện ở quanh miệng và bộ phận sinh dục. Còn trường hợp bị zona chỉ tập trung ở một bên thân tại mắt, vùng liên sườn và ngực bụng. Zona sẽ khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, bỏng rát và đau đớn ngay cả khi khỏi bệnh. Trong khi đó, bệnh nhân bị herpes sẽ ít có cảm giác đau rát tại vị trí tổn thương hơn.

III. Khả năng lây lan và cách phòng ngừa bệnh zona

1. Khả năng lây lan

Người bị bệnh zona không thể lây trực tiếp bệnh zona sang cho người khác. Khi tiếp xúc trực tiếp với các mụn nước do zona thần kinh gây ra bạn có thể bị nhiễm virus varicella zoster. Virus chỉ lây nhiễm khi bọng nước bị vỡ, chảy dịch, không lây khi vết thương đã khô se.

Nếu người đó chưa bị thủy đậu hoặc chưa tiêm phòng vắc xin thì sẽ có thể bị bệnh thủy đậu trước. Sau đó khi bệnh thủy đậu khỏi, virus tồn tại ở trạng thái ngủ khi được kích hoạt trở lại mới có thể gây ra bệnh zona. Virus hoạt động lại khi cơ thể bị suy yếu, sức đề kháng kém hoặc đang bị bệnh lý suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS.

>>> Xem bài viết: Zona thần kinh có lây không? Giải mã nguyên nhân gây bệnh để điều trị hiệu quả

2. Cách phòng ngừa

Zona thần kinh không lây nhiễm trực tiếp như bệnh thủy đậu. Tuy nhiên, bạn cần chú ý phòng tránh lây nhiễm cho đối tượng có nguy cơ cao như trẻ em, người lớn tuổi, người có sức đề kháng kém bằng cách:

• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh đang có mụn nước chưa khô, chưa đóng vảy.
• Tuyệt đối không gãi hoặc chà xát hoặc để xà phòng, nước bẩn tiếp xúc với vùng da tổn thương. Điều này sẽ giúp hạn chế làm vỡ mụn nước, tránh gây bội nhiễm vi khuẩn.
• Rửa tay thường xuyên trước và sau khi xử lý vết thương, mặc quần áo thoải mái, thấm mồ hôi tốt.
• Làm sạch vùng da bằng dung dịch sát khuẩn có hiệu lực mạnh, ít gây đau xót da.
• Không để đối tượng có nguy cơ cao tiếp xúc với người bệnh: phụ nữ có thai, trẻ em, người già, người suy giảm miễn dịch,…
• Tiêm vắc xin phòng thủy đậu cho trẻ nhỏ có thể làm giảm nguy cơ mắc zona thần kinh.

>>> Xem bài viết: [Giải đáp] Zona thần kinh kiêng gì? Lưu ý khi điều trị để khỏi nhanh

IV. Nguyên tắc điều trị bệnh zona thần kinh

Mục tiêu điều trị zona thần kinh là tiêu diệt virus, làm liền các tổn thương da. Đồng thời, chúng ta cần giảm triệu chứng đau cho bệnh nhân và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Sau đây là cách điều trị cụ thể zona thần kinh theo hướng dẫn của Bộ Y tế:

1. Dùng thuốc điều trị 

1.1. Thuốc kháng virus

Virus là tác nhân chính gây bệnh zona thần kinh. Vì vậy sử dụng thuốc kháng virus đường uống là giải pháp hiệu quả nhất để tiêu diệt virus.

Thuốc kháng virus có tác dụng làm vết thương nhanh lành, giảm số tổn thương mới và giảm đau sau zona. Để thuốc đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh cần dùng sớm, trong 72 giờ đầu khi bị bệnh.

Các loại thuốc kháng virus được sử dụng để điều trị zona như acyclovir, famciclovir, valacyclovir. Đây là những thuốc cần có chỉ định của bác sĩ, vì vậy bạn không nên tự ý sử dụng. Mỗi đợt điều trị có thể kéo dài từ 7 – 10 ngày tùy khả năng đáp ứng của cơ thể với thuốc. Thuốc kháng virus cũng được dùng để điều trị đau sau zona.

Nếu bệnh nhân suy giảm miễn dịch và tổn thương lan rộng, có thể dùng acyclovir đường tiêm tĩnh mạch cho đến khi vết thương khô, đóng vảy. Trong trường hợp có tổn thương mắt, bạn cần kết hợp khám chuyên khoa mắt khi điều trị bằng thuốc kháng virus.

1.2. Thuốc điều trị triệu chứng

Ngoài thuốc kháng virus, người bị bệnh zona có thể dùng thêm một số thuốc khác: kháng sinh chống bội nhiễm, thuốc giảm đau chống viêm, thuốc an thần và vitamin nhóm B liều cao.

Nếu cơn đau dai dẳng không dứt có thể bôi thuốc gây tê ngoài da như lidocain, prilocain,… Corticoid là thuốc được chỉ định giảm đau cấp tính và có tác dụng giảm đau sau zona.

Mặt khác, cảm giác đau đớn khiến nhiều người bị stress, trầm cảm. Chính vì thế, họ có thể được dùng thuốc chống trầm cảm 3 vòng, phong bế thần kinh và kết hợp vật lý trị liệu.

2. Chăm sóc tổn thương da tại chỗ 

Tổn thương da tại chỗ là các mụn nước nhỏ, dễ vỡ và nhiễm khuẩn. Vì thế, để làm liền tổn thương và tránh bội nhiễm vi khuẩn, bạn cần dùng các dung dịch sát khuẩn để làm sạch các mụn nước. Bạn có thể dùng một số sản phẩm sát khuẩn như: hồ nước, dung dịch màu milian, castellani. Nếu có nhiễm khuẩn thì người bệnh có thể dùng mỡ acyclovir, mỡ kháng sinh.

Tuy nhiên, các dung dịch sát khuẩn trên đều có hiệu quả không cao. Do những dung dịch này có khả năng sát khuẩn yếu, không thể loại bỏ hết vi khuẩn, virus tại vị trí tổn thương. Mặt khác, khi bôi dung dịch này tạo lớp màu kín che lấp tổn thương, khó quan sát. Đồng thời, chúng khiến vết thương chậm lành hơn.

Để khắc phục nhược điểm này, các bác sĩ da liễu khuyên dùng dung dịch kháng khuẩn Dizigone. Với công nghệ kháng khuẩn ion EMWE từ châu Âu đảm bảo:

• Tiêu diệt mầm bệnh, hiệu quả nhanh, đảm bảo vết thương khô mau chóng, không bị chảy dịch, nhiễm trùng.
• Không gây đau xót, kích ứng da.
• Giúp tổn thương mau lành, hạn chế để lại sẹo.
• Không gây nhuộm da, giúp quan sát vết thương dễ dàng.

Cách sử dụng Dizigone để xử trí bệnh zona:

• Dùng bông/gạc thấm dung dịch Dizigone để lau vết mụn nước 2 – 3 giờ/lần.
• Theo dõi hàng ngày, khi vết thương hết chảy dịch và khô se, kết hợp sử dụng kem Dizigone Nano Bạc.

>>> Xem bài viết: 7 thuốc bôi zona hiệu quả nhanh – an toàn nhất

V. Một số câu hỏi thường gặp về bệnh zona thần kinh

1. Bệnh zona và giời leo có phải là một không? 

Bệnh zona và giời leo thực chất là một bệnh. Giời leo chính là tên gọi khác trong dân gian của bệnh zona thần kinh. Bệnh do virus varicella zoster gây nên, không phải do con giời leo như người dân truyền miệng.

Vì vậy, các triệu chứng và cách chữa trị giời leo đều giống với zona thần kinh.

2. Zona có tái phát không? 

Hầu hết bệnh nhân từng bị zona sẽ không tái phát lại. Tuy nhiên, một số người vẫn có thể bị zona thần kinh tới 2 – 3 lần. Nhóm đối tượng có nguy cơ tái phát là những người có hệ miễn dịch bị suy giảm như người lớn tuổi, người bị bệnh ung thư, HIV/AIDS,…

Khi bệnh tái phát thường gây tổn thương ở vùng thân hoặc mặt. Ngoài các triệu chứng giống zona thông thường thì người bệnh có thể xuất hiện thêm triệu chứng như ớn lạnh, ngứa, đau buốt,…

Để ngăn chặn tái phát zona thần kinh thì bạn cần tăng cường sức đề kháng cho cơ thể thông qua chế độ ăn uống, nghỉ ngơi tập luyện hợp lý.

3. Zona có nguy hiểm không? 

Zona thần kinh thường tiến triển lành tính, không gây nguy hiểm tới sức khỏe người bệnh. Tuy nhiên, do zona gây tổn thương thần kinh nên nếu tình trạng này kéo dài có thể phát sinh nhiều biến chứng nguy hại như:

• Giảm thị lực và thính lực: có thể gây mất thị giác tạm thời hoặc mù, điếc
• Đau dây thần kinh và hội chứng Ramsay Hunt (liệt cơ mặt)
• Viêm phổi.
• Viêm não.

4. Zona có để lại sẹo không? 

Tổn thương zona thần kinh ăn sâu vào da dễ để lại sẹo xấu

Bệnh zona có thể để lại sẹo nếu người bệnh không phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Virus gây bệnh zona làm tổn thương cấu trúc da và hệ thống dây thần kinh tại vùng da tổn thương.

Các tổn thương không được điều trị sớm sẽ ăn sâu vào da. Sau khi khỏi bệnh sẽ hình thành lên các vết sẹo đậm màu. Sẹo do zona có thể mờ đi sau vài năm nhưng đôi khi nó sẽ tồn tại vĩnh viễn gây mất thẩm mỹ.

Trong trường hợp zona được điều trị kịp thời, da sẽ dần hồi phục sau và không để lại sẹo nhưng vẫn sẽ tồn tại vết thâm trên da.

>>> Xem bài viết: Zona khỏi nhanh, không để lại sẹo sau 3 ngày: Giải mã bí quyết của dược sĩ Lệ Chi

5. Zona có cần uống kháng sinh không? 

Zona thần kinh là bệnh do virus gây ra nên uống kháng sinh sẽ không có hiệu quả. Vì kháng sinh là thuốc tiêu diệt vi khuẩn, không có tác dụng với virus gây bệnh.

Tuy nhiên, nếu bạn không chữa trị kịp thời zona thần kinh có thể dẫn tới biến chứng nhiễm khuẩn. Khi đó, thuốc kháng sinh sẽ giúp ngăn ngừa vi khuẩn bội nhiễm. Để tránh tình trạng kháng thuốc, bạn nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa khi sử dụng kháng sinh.

VI. Kết luận

Zona thần kinh là bệnh không gây nguy hiểm tới tính mạng nhưng ảnh hưởng nhiều tới sức khỏe người bệnh. Khi không chữa trị kịp thời, bệnh có thể diễn biến nặng và dễ để lại sẹo, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Để phòng tránh bệnh thì bạn nên tránh tiếp xúc với người bị bệnh thủy đậu và nâng cao sức đề kháng cho cơ thể. Nếu bạn cần tư vấn chi tiết về cách điều trị zona thần kinh, hãy gọi tới số Hotline: 19009482, đội ngũ dược sĩ của chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn cho bạn.

Tham khảo: Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh da liễu – Bộ Y Tế